روغن موتور

موتورهای خودرو جز قطعات پیچیده این وسایل نقلیه به شمار می‌روند که باید تحت دماهای به خصوصی کار کنند. ازاین‌رو باید مطمئن شوید که یک روغن موتور مناسب برای خودرو خود پیدا کنید. روغن موتورهای نه‌ تنها به‌عنوان خنک‌ کننده و روان‌ کننده در خودروها به کار می‌روند، بلکه می‌توانند قطعات متحرک موجود در موتور را در برابر سایش و خوردگی محافظت کنند. ما در این مطلب قصد داریم تا به‌ صورت کامل در خصوص روغن موتور و هرآنچه که باید بدانید، صحبت کنیم.

هم‌چنین ببینید: روغن هیدرولیک

روغن موتور چیست؟

روغن موتور یک نوع ماده شیمیایی است که از طریق ترکیب کردن روغن پایه با چند مواد افزودنی به دست می آید. این ماده استثنایی از طریق رسوب گیری موتور و افزودنی های ضد کف به آن، کیفیت عمکرد این قطعه مهم را به صورت قابل ملاحظه ای ارتقا می دهد و باعث طولانی تر شدن عمر مفید آن می شود. البته از آن جایی که تفاوت زیادی میان موتور خودرو های مختلف وجود دارد، در حال حاضر روغن موتور در انواع مختلفی به بازار عرضه می شود که هر کدام از آن ها نیز کارایی خاصی دارند و برای نوع مشخصی از موتور طراحی شده اند. روغن موتورها در خودروها وظایف بسیار مهمی دارند. اما بدون شک یک عملکرد مهم را ایفا خواهند کرد: تضمین عملکرد هرچه بهتر موتور خودرو شما. به‌صورت سنتی، روغن موتورها به‌عنوان ترکیبی از روغن‌های پایه و ترکیبات افزودنی خاص، تولید می‌شوند. این مدل از روغن‌ها دارای ویژگی‌های به خصوصی بوده و برای طیف وسیعی از اهداف کاربرد پیدا می‌کنند. 
یک روغن موتور در خودرو می‌توان وظیفه روغن‌کاری قطعات موتور، خنک‌کردن موتور، تمیزکردن موتور از آلاینده‌ها و گردوغبار، کاهش اصطکاک و محافظت در برابر ساییدگی را به عهده بگیرد. بااین‌وجود، نسل جدید این روغن‌ها همچنین قادر خواهند بود تا عملکرد موتور را بهبود بخشیده و در کاهش مصرف سوخت نیز مفید واقع شوند. شاید ادغام چنین ویژگی‌هایی منجر شده است تا امروزه ما ترکیب‌های مختلفی از روغن موتورها را در بازار شاهد باشیم.

انواع روغن موتور

از اولین سال‌هایی که روغن موتورها برای کارکرد هرچه بهتر خودروها وارد بازار شدند تا به امروز، تغییرات زیادی در آن‌ها به وجود آمده است. ازاین‌رو نمی‌توان عنوان کرد که یک روغن موتور تنها ترکیبی از روغن‌های پایه و ترکیبات افزودنی است. برای اینکه هرچه بیشتر با روغن‌های مخصوص موتور در خودروها آشنا شوید، لازم است تا در ابتدا، انواع آن را بشناسید.

روغن موتورهای معمولی

یک روغن موتور معمولی که شاید آن را به‌عنوان روغن موتور معدنی نیز بشناسید، روغن موتوری استاندارد بوده که از نفت خام تولید می‌شود. برای آشنایی با استانداردهای روغن موتور، می‌توانید مقاله مربوط به آن را مطالعه کنید. نفت خام در ابتدا به یک کارخانه مخصوص برده شده و سپس در آن جا تصفیه خواهد شد. این مدل از روغن‌ها در مقایسه با سایر جایگزین‌های خود، کمتر تصفیه شده است. ازاین‌رو کارایی کمتری نیز در دماهای مختلف خواهد داشت. تنها وظیفه اصلی این مدل از روغن‌های مخصوص موتور، روان‌کنندگی اجزای متحرک موتور خواهد بود. ازاین‌رو از سایر روغن موتورها نیز ارزان‌تر است.

روغن موتور مصنوعی

این مدل از روغن موتورها از آن جایی که به‌صورت کامل در کارخانه‌ها تولید می‌شوند، به روغن موتورهای مصنوعی معروف شده‌اند. البته باید اشاره کرد که به دلیل فرایند تولید کارخانه‌ای، سازگاری بسیار مناسبی خواهند داشت. از مهم‌ترین ویژگی روغن موتور مصنوعی می‌توان به درصد بالای تصفیه آن اشاره کرد که باعث شده به گزینه‌ای مناسب برای خرید بدل شود. باید به این نکته نیز اشاره کرد که چنین روغن موتورهایی در اکثر دماها پایدار بوده و ویسکوزیته بالایی دارند.

روغن‌موتور ترکیبی 

این مدل از روغن‌ها، همان‌طور که از نامشان نیز پیدا است، از هر دو مدل بالا، کارخانه‌ای و نفت خام، تولید می‌شوند. ازاین‌رو هم مزایای روغن‌های معمولی را داشته و هم می‌توانند ویژگی‌های روغن‌های مصنوعی را داشته باشند. روغن‌موتور ترکیبی حاوی افزودنی‌های اصلاح‌کننده ویسکوزیته برای ثابت نگه‌داشتن ویسکوزیته در دماهای بالاتر است. این مدل روغن‌موتورها در مقایسه با روغن‌موتورهای مصنوعی قیمت کمتری داشته ولی از روغن‌موتورهای معمولی گران‌تر هستند.

روغن‌موتورهای مخصوص مسافت‌های زیاد

یکی دیگر از روغن‌موتورهایی که در سال‌های گذشته، طرفداران زیادی پیدا کرده است، روغن‌موتور مخصوص مسافت‌های زیاد است. این روغن دارای ترکیبات منحصربه‌فرد مواد افزودنی بوده که باعث کاهش سوخت خودرو خواهد شد. از سوی دیگر می‌توانند مشکلات نشت روغن در خودروهای قدیمی تر را هم برطرف کنند. درصورتی‌که خودرو شما بیش از 75000 کیلومتر مسافت را طی می‌کند، بهتر است از این مدل روغن‌موتور استفاده کنید.

• روغن موتور سنتتیک 

یکی از پر کاربرد ترین انواع روغن موتور، روغن موتور سنتتیک است. این محصول که در آزمایشگاه ها و توسط افراد متخصص و ماهر تولید می شود، گرانروی متغیری دارد و در صورت نیاز خودش را به طور کامل با دمای موتور وفق می دهد. این محصول بی نظیر از زمان عرضه به بازار شدیداً مورد استقبال قرار گرفته است و تحسین افراد زیادی را بر انگیخته است.

ویژگی های روغن موتور سنتتیک:

• کاهش مصرف سوخت خودرو
• جلوگیری از فرسودگی قطعات موتورخودرو
• ناخالصی کمتر نسبت به سایر روغن‌ها
• حفظ خاصیت روغن و نیاز به تعویض کمتر
• مقاومت در برابر حرارت و گرما

• روغن موتور مینرال 

یک نوع دیگر از روغن موتور ها، روغن موتور های مینرال اند که به آن ها روغن موتور معمولی نیز می گویند. این مدل روغن موتور ها یکی از معمولی ترین روغن موتور هایی هستند که تا کنون به بازار عرضه شده است و از لحاظ کارایی زیاد قابل قبول نیستند. به همین دلیل نیز از دهه های اخیر و با طراحی و ساخت خودرو های جدید و لوکس، روغن موتور مینرال در حاشیه قرار گرفته است و در  قیاس با سایر انواع روغن موتور کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.

ویژگی‌های روغن مینرال (معمولی):

• نیاز به تعویض در کوتاه‌مدت
• قیمت ارزان
  
• مناسب برای موتورهای قدیمی و ساده

• روغن موتور های نیمه سنتتیک 

آخرین نوع از روغن موتور ها، روغن موتور های نیمه سنتتیک هستند که از طریق ترکیبت کردن دو محصول قبلی ساخته می شوند و کارایی نسبتاً خوبی دارند. البته بد نیست بدانید که قیمت آن ها نیز بسیار مناسب است. به همین دلیل نیز از زمان عرضه به بازار توجه افراد زیادی را به سمت خود معطوف کرده اند و به شدت مورد استقبال مصرف کننده ها قرار گرفته اند. 

ویژگی های روغن موتور نیمه سنتتیک:

• قیمت ارزان‌تر نسبت به روغن‌های تمام سنتتیک
• عملکرد ضعیف‌تر نسبت به روغن‌های تمام سنتتیک
• عملکرد بهتر نسبت به روغن‌های مینرال

SAE روغن موتور چیست؟

SAE روغن موتور مخفف (Society of Automotive Engineers) است، سازمانی که استانداردهایی برای تعیین ویسکوزیتع روغن موتور و سطح کیفیت روغن‌های موتور API خودروها تنظیم می‌کند. این استانداردها با هدف ارائه اطلاعات دقیق به مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در مورد خواص ویسکوزیته روغن در دماهای مختلف طراحی شده‌اند.

ویسکوزیته روغن موتور:

ویسکوزیته به مقاومت یک مایع در برابر جریان اشاره دارد. روغن‌های موتور باید در دماهای مختلف خواص مناسبی داشته باشند تا بتوانند به درستی وظایف خود را انجام دهند، مانند روانکاری قطعات موتور و کاهش سایش. درجه‌بندی SAE به مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا روغنی با ویسکوزیته مناسب برای شرایط خاص دما و استفاده انتخاب کنند.

درجه بندی SAE روغن موتور:

درجه‌بندی SAE به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

1) روغن‌های تک درجه‌ای (Single-grade Oils):

این روغن‌ها فقط در یک دمای خاص عملکرد مناسبی دارند. برای مثال، SAE 30 یک روغن تک درجه‌ای است که برای دماهای معتدل طراحی شده است.

2) روغن‌های چند درجه‌ای (Multi-grade Oils):

این روغن‌ها برای عملکرد در دامنه وسیعی از دماها طراحی شده‌اند. برای مثال، SAE 5W-30 یک روغن چند درجه‌ای است که عدد قبل از W (مخفف Winter) نشان‌دهنده ویسکوزیته روغن در دماهای پایین و عدد بعد از W نشان‌دهنده ویسکوزیته در دماهای بالاست.

در SAE 5W-30، عدد 5 نشان می‌دهد که روغن در دماهای پایین (سرد) ویسکوزیته کمی دارد و به راحتی جریان پیدا می‌کند، در حالی که عدد 30 نشان‌دهنده ویسکوزیته روغن در دماهای بالا (گرم) است که به اندازه کافی برای روانکاری موتور غلیظ است.

اطلاعاتی که از درجه‌بندی SAE روغن موتور میتوانیم کسب کنیم:

1) روغن موتور مناسب دما و محیط:

درجه‌بندی SAE نشان می‌دهد که روغن چگونه در دماهای مختلف عملکرد خواهد داشت. این اطلاعات به ما کمک می‌کند تا روغن مناسبی برای شرایط آب و هوایی مختلف و فصل‌های سال انتخاب کنیم.

2) کارایی روغن موتور در استارت سرد:

عدد قبل از W نشان می‌دهد که روغن چقدر می‌تواند در دماهای سرد به راحتی جریان یابد. روغن‌هایی با عدد پایین‌تر قبل از W برای استارت‌های سرد بهتر هستند.

3) کارایی روغن موتور در دماهای بالا:

عدد بعد از W نشان‌دهنده ویسکوزیته روغن در دماهای بالا است ؛ مانند روغن موتور 20W50  این عدد نشان می‌دهد که روغن در دماهای عملیاتی موتور چقدر می‌تواند به خوبی روانکاری کند و از سایش قطعات جلوگیری نماید.

استانداردهای SAE برای روغن موتور اطلاعات بسیار مهمی در مورد ویسکوزیته و عملکرد روغن در دماهای مختلف ارائه می‌دهند. با استفاده از این اطلاعات، مصرف‌کنندگان و تکنسین‌ها می‌توانند روغن مناسب برای خودروهای خود را انتخاب کنند تا بهترین عملکرد و حفاظت از موتور را فراهم آورند.

نحوه کار روغن موتور در موتور خودرو

روغن موتور در خودرو در قسمت کارتر یا قسمت پایینی موتور قرار می‌گیرد. یک پمپ به نام اویل پمپ این روغن را از پایین موتور به بالای آن پمپاژ می‌کند. وقتی موتور روشن می‌شود و خودرو حرکت می‌کند، اویل پمپ فعال می‌شود و روغن موتور از پایین موتور به بالا پمپاژ می‌شود و روی پیستون‌ها و سوپاپ‌ها ریخته می‌شود. حرکت قطعات درون موتور باعث تولید براده‌های مختلفی می‌شود که روغن موتور آنها را جذب می‌کند. روغن موتور با کیفیت قدرت جذب بیشتری برای ذرات داخل موتور دارد.
فیلتر روغن نقشی مهم در نگهداری روغن موتور دارد. این فیلتر باعث می‌شود تا ذرات درشت درون موتور در فیلتر روغن باقی بمانند و روغن موتور را تمیز نگه دارند. سیاه شدن روغن موتور نشان از عملکرد خوب آن است، چرا که نشان می‌دهد روغن موتور توانسته براده‌ها و ذرات تولید شده درون موتور را جذب کند. اگر روغن موتور را درون خودرو ریختید و بعد از 6 یا 7 هزار کیلومتر تردد، هیچ تغییر رنگی نداشته باشد، مطمئن شوید که روغن موتور مشکل دارد و باید از روغن موتور دیگری برای خودرو استفاده کنید.

چرا باید روغن‌موتور را تعویض کرد؟

همان‌طور که موتور خودرو شما در حال سوزاندن سوخت است، آلاینده‌های مختلفی در روغن آن جمع خواهد شد. حضور چنین آلاینده‌هایی می‌تواند باعث تخریب روغن درون موتور شود. درصورتی‌که این آلودگی‌ها برطرف نشود، مشکلات بسیار زیاد و هزینه‌بری را بر روی دوش شما خواهد گذاشت. ازاین‌رو تعویض منظم روغن‌موتور علاوه بر اینکه باعث حذف چنین آلاینده‌هایی خواهد شد، می‌تواند مواد افزودنی موردنیاز موتور خودرو شما را برآورده کرده از آسیب رسیدن به آن، جلوگیری کند.

چه زمانی باید روغن‌موتور را تعویض کنیم؟

یکی از مهم‌ترین سؤالاتی که برای رانندگان به وجود می‌آید این است که از کجا بفهمیم که زمان تعویض روغن‌موتور فرارسیده است؟ در پاسخ به این سؤال باید اشاره کرد علاوه بر اینکه هر روغن‌موتوری، یک ‌عمر مشخصی دارد، در صورت بروز یکی از نشانه‌های زیر، باید هرچه سریع‌تر نسبت به تعویض روغن‌موتور خود، اقدام کنید. این علائم به شرح زیر خواهند بود:

صدای بیش از حد موتور

اگر متوجه شده‌اید که موتور خودرو شما صدای خارج از عرفی را تولید می‌کند، به‌احتمال زیاد نیاز به تعویض روغن دارد. کاهش روغن منجر به افزایش اصطکاک بین قطعات متحرک در موتور خواهد شد و همین امر می‌تواند صداهای ناهنجاری را از موتور خارج کند.

 بوی روغن

اگر در زمان استفاده از خودرو، بوی شدید روغن احساس کردید، ممکن است نشتی روغن داشته باشید. از سوی دیگر این امکان وجود دارد که بوی شدید روغن به دلیل به پایان رسیدن عمر مفید روغن‌موتور خودرو شما باشد. یکی دیگر از دلایل اصلی ایجاد بوی روغن، گرم‌شدن بیش از اندازه روغن خواهد بود. ازاین‌رو شما باید در ابتدا مطمئن شوید که نشتی روغن ندارید و اگر باز هم چنین بویی را استشمام کردید، نسبت به تعویض روغن خودرو خود، اقدام کنید.

پیشنهاد مطالعه: همه چیز در مورد سطح کیفی روغن موتور

دود اگزوز

اگر دود خارج شده از اگزوز خودرو، شبیه به دوده باشد، به‌احتمال فراوان، باید روغن‌موتور خود را تعویض کنید.

رنگ روغن

یک راهکار ساده برای اطمینان از طول عمر روغن‌موتور، توجه به رنگ آن است. رنگ روغن‌موتور معمولی، قهوه‌ای شفاف خواهد بود. اگر احساس کردید که رنگ روغن‌موتور شما تیره شده یا در آن آلودگی و دوده وجود دارد، باید آن را تعویض کنید.

مطالع بیشتر: عوارض روغن موتور اضافی در خودرو

راهنمای خرید روغن موتور

با وجود تنوع زیاد روغن موتور ، انتخاب بهترین نمونه این محصولات کار چندان ساده ای نیست. اما این در حالی است که کیفیت روغن موتور به طور مستقیم بر کارایی خودرو تأثیر می گذارد و باید در انتخاب آن ها خیلی دقت شود. از آن جایی که این موضوع از اهمیت ویژه ای برخوردار است ما در این قسمت به صورت اختصاصی در مورد این مسأله صحبت می کنیم و مهم ترین نکاتی که در حین خرید روغن موتور باید مورد توجه قرار بگیرند را به اطلاع شما می رسانیم و این نکات عبارتند از:

• برند 

زمانی که برای خرید به بازار مراجعه می کنید قبل از هر چیزی به برند محصول توجه کنید و محصولات برند های معتبر و خوشنام را خریداری کنید. البته شاید با خرید چنین محصولاتی مجبور شوید هزینه زیادی را پرداخت کنید، اما در عوض محصول خریداری شده کیفیت بیشتری خواهد داشت و دیگر لازم نیست هر چند وقت یک بار بابت تعمیر و بازبینی خودرو خود هزینه های نجومی  بپردازید.

• مدل خودرو 

یکی دیگر از نکاتی که در حین خرید روغن موتور و موارد مشابه آن، باید مورد بررسی قرار بگیرد، مدل خودرو است. البته برای انجام این کار لازم است اطلاعات دقیقی در مورد خودرو خود داشته باشید. از این رو توصیه ما کسانی که اطلاعات کافی در مورد این موضوع ندارند، این است که قبل از اقدام برای خرید حتماً حتماً با یک کارشناس صحبت کنند و راهنمایی بگیرند. از این طریق هم محصول بهتری خریداری خواهند کرد، هم می توانند در وقت و پول خود صرفه جویی کنند.

• نشانه استاندارد

اگر قصد دارید برای خودرو خود روغن موتور یا روغن هیدرولیک خریداری کنید حتماً به نشان استاندارد آن دقت کنید. از این طریق به راحتی می توانید اصل بودن یا تقلبی بودن آن محصول را بررسی کنید و یک محصول کاربردی و مفید خریداری کنید. 
قیمت روغن موتور
یکی از مهم ترین دغدغه کسانی که برای خرید روغن موتور به بازار مراجعه می کنند، قیمت این محصولات است. در حقیقت مصرف کننده های روغن موتور می خواهند بدانند که قیمت این مدل محصولات چه قدر است و بر چه اساسی محاسبه می شود. از آن جایی که مسائل مالی همیشه در اولویت هستند و به هیچ وجه نمی توان آن ها را نادیده گرفت، ما در این قسمت مهم ترین نکاتی که بر قیمت محصولاتی مثل روغن موتور تأثیر می گذارد را به اطلاع شما می رسانیم و این نکات عبارتند از:

• کیفیت کارایی 

یکی از مهم ترین و اصلی ترین نکاتی که در حین برآورد قیمت روغن موتور ، مورد توجه قرر می گیرد، کیفیت کارایی این محصولات است. در حقیقت هر چه محصول کارایی بهتری داشته باشد با قیمت بیشتری به بازار عرضه می شود.

• نوع فرآیند ساخت 

مسأله دیگری که به شدت قیمت محصولاتی مثل روغن موتور را تحت تأثیر قرار می دهد، نوع فرآیند ساخت این محصولات است. قاعدتاً محصولاتی که با تجهیزات به روز و مدرن ساخته می شوند با قیمت بیشتری به دست مصرف کننده می رسند. اما از آن جایی که این محصولات در بیشتر موارد خیلی بهتر از نمونه های قدیمی هستند، اکثراً با قیمت بالای آن ها مشکلی ندارند و حاضراند هر هزینه ای که لازم است را در ازای خرید آن ها بپردازند.

مطالب مرتبط: راهنمای خرید روغن هیدرولیک 

مطالب مرتبط: درجه گرانروی روغن موتور یا SAE

درجه بندی روغن موتور های مناسب هر فصل

با نگاه به دسته بندی روغن موتورها و مواردی که اشاره کردیم، به طور کلی روغن های مناسب هر فصل به دو بخش سینگل گرید و مولتی گرید تقسیم بندی می شوند که در ادامه مطلب به توضیح آن ها می پردازیم:

روغن موتور سینگل گرید

اگر به بسته بندی روغن موتور ها دقت کرده باشید روی تمامی آن ها عدد "SAE" نوشته شده است که اگر فقط یک عدد باشد، یعنی این روغن موتور مناسب یک نوع از شرایط آب و هوایی است. یا به عبارتی دیگر اگر عدد نوشته شده بین 0 تا 25 باشد یعنی این روغن مناسب فصول سرد سال است و یا اگر عدد نوشته شده بین 30 تا 60 باشد یعنی این روغن موتور در دمای بالا آزمایش شده و برای فصول گرم پیشنهاد می شود. 

روغن موتور مولتی گرید

اکثر روغن هایی که امروزه برای موتور خودرو ها تولید می شود، مولتی گرید است. در تهیه و تولید این نوع روغن موتور ها از فناوری های پلیمری استفاده شده و مناسب فصول گرم و سرد سال است. روی برچسب این نوع روغن موتور ها از دو عدد و یک حرف استفاده شده که به طور مثال می توان به روغن موتور 10W40 اشاره کرد که یک حرف و دو عدد دارد و نشان دهنده این است که این روغن موتور مناسب هر دو فصل گرم و سرد سال است. عدد قبل از حرف W نشانگر اندازه ویسکوزیته یا درجه گرانروی روغن را در دمای گرم و عدد بعد از آن ویسکوزیته در دمای سرد است. با دقت در مطالب گفته شده، روغن موتور مولتی گرید بهترین گزینه برای هر دو فصل گرم و سرد سال است.

پیشنهاد مطالعه : انتخاب روغن موتور مناسب هر فصل سال

نتیجه‌گیری

روغن‌موتور، یکی از اصلی‌ترین مایعاتی است که در خودرو شما وجود دارد. این روغن می‌تواند به محافظت هرچه بیشتر موتور خودرو کمک کرده و از آسیب رسیدن به آن، جلوگیری کند. از مهم‌ترین انواع روغن‌موتورهای موجود در بازار، می‌توان به روغن‌موتور معمولی، مصنوعی، ترکیبی مصنوعی و روغن‌موتور مخصوص مسافت‌های زیاد اشاره کرد. درصورتی‌که صدای بیش از حد از موتور شنیدید، بوی روغن استشمام کردید، دود اگزوز شما غلیظ‌تر شده یا رنگ روغن‌موتور خودرو عوض شد است، باید نسبت به تعویض آن اقدام کنید.