خاصیت قلیایی یا TBN چیست؟ | اروند شهاب
5 شهریور 1401
احتراق بخش جدایی ناپذیر در فعالیت انواع موتورها و ژنراتورهای دیزلی، بنزینی و گازی است که این احتراق می تواند منجر به ایجاد رسوبات اسیدی شود و زمانی که با روغن ترکیب شود، موجب صدمه و آسیب رساندن به فضای داخلی موتور خواهد شد. برای خنثی سازی این رسوبات اسیدی، موادی با خاصیت قلیایی به روغن های موتور افزوده می شود. این مواد که دارای خاصیت قلیایی هستند Total Base Namber نام دارد و با شاخص TBN نشان داده می شوند. ما در این مقاله از اروند شهاب قصد داریم به بررسی خاصیت قلیایی یا TBN بپردازیم. پس برای فهم بهتر موضوع، ابتدا خاصیت قلیایی با TBN را تعریف می کنیم و سپس به بررسی نقش و اهمیت این شاخص در عملکرد روغن و همچنین کارکرد موتور می پردازیم و در آخر نیز، عوامل تاثیرگذار در کاهش ناگهانی میزان TBN روغن‌ها و همچنین زمان مناسب برای تعویض روغن که میزان خاصیت قلیایی آن کاهش یافته است را، مورد بررسی قرار خواهیم داد. پس تا انتها با ما همراه باشید.
خاصیت قلیایی یا TBN چیست؟
به میزان توانایی روغن ها در از بین بردن و خنثی سازی اسیدهایی که به دلیل رسوب گذاری ناشی از احتراق در موتور ایجاد شده است، خاصیت قلیایی یا TBN می گویند. خاصیت قلیایی با افزودن مواد مخصوص ضد اسیدی و ضد رسوب گذاری به روغن های پایه ایجاد می شود و منجر به هر چه بهتر شدن عملیات روانکاری در موتورها می شود و در نتیجه طول عمر موتور و قطعات داخلی آن را افزایش می دهد. میزان TBN یا خاصیت قلیایی را با واحد mg KOH/g اندازه گیری و سنجش می کنند.
همچنین بخوانید: روغن هیدرولیک و روغن دنده مارس
نقش و اهمیت TBN یا خاصیت قلیایی در عملکرد روغن و کارکرد موتور
همه ما می دانیم که روغن ها نقش مهم، اساسی و کلیدی در روانکاری انواع موتورها و ژنراتورها برعهده دارند. همان طور که قبلاً نیز به آن اشاره کردیم، یکی از مهم ترین موادی که به روغن های پایه افزوده می شود، مواد قلیایی و ضد اسیدی نام دارد. وجود TBN یا همان خاصیت قلیایی در روغن ها، منجر به جلوگیری از رسوب گذاری ناشی از احتراق موتور و خنثی سازی آن می شود و نقش کلیدی در عملکرد مثبت روغن و همچنین در کارکرد هر چه بهتر موتور و افزایش طول عمر قطعات داخلی آن ها را ایفا می کند. پس هر چقدر خاصیت قلیایی یا همان TBN روغن ها در حد استاندارد و اصولی باشد، رسوب گذاری اسیدها و مواد خورنده در موتورها و ژنراتورهای به شکل چشمگیری خنثی خواهد شد.
میزان خاصیت قلیایی یا TBN روغن چقدر باید باشد؟
توانایی روغن در خنثی سازی ترکیبات اسیدی که در حین عملکرد روغن و در یک بازه زمانی محدود تولید می شود، باید به میزان خاص و استانداردی باشد، که با عددی تحت عنوان عدد قلیایی نشان داده می شود. روغن های موتور باید عدد قلیایی بین ۵ تا ۱۵ داشته باشند. البته این عدد با عملکرد روغن در موتور و ایجاد و ورود ترکیبات اسیدی به آن، در حد استانداردی افت خواهد کرد؛ اما به طور کلی هر چقدر میزان TBN روغن، به عدد بزرگتر که همان ۱۵ است، نزدیک تر باشد، خاصیت خنثی سازی ترکیبات اسیدی نیز بیشتر خواهد شد و بالعکس.
عوامل تاثیر گذار در کاهش ناگهانی میزان TBN روغن ها
همان طور که می دانید، خاصیت قلیایی یا TBN یکی از مهم ترین شاخص های به کار رفته در تمامی روغن های پایه است و تاثیر به سزایی در جلوگیری از ایجاد هر نوع رسوب گذاری اسیدی و خورنده در موتورها که بر اثر احتراق و فعالیت موتور ایجاد می شود دارد. میزان خاصیت قلیایی به مرور زمان که عملیات روانکاری قطعات موتور انجام می شود، در حد معمول، استاندارد و با شدت یکنواخت کاهش می یابد؛ اما گاهی دیده می شود که این میزان به طور ناگهان، غیر معمول و بسیار چشمگیری کاهش می یابد که می تواند منجر به بروز خسارات سنگین و حتی جبران ناپذیری شود. این کاهش چشمگیر میزان خاصیت قلیایی یا TBN ناشی از دلایل زیر می باشد:
- استفاده از سوخت دیزل با میزان گوگرد (سولفور) بالا در و سوخت بنزین با میزان اکتان پایین
- استفاده از روغن های نامرغوب، تقلبی و با خاصیت قلیایی بسیار پایین
- مخلوط شدن سوخت با روغن و همچنین آب و روغن
- فرآیند احتراق ناقص و معیوب در موتور ها
- رطوبت و اکسیداسیون بسیار بالا و شدید در موتور
زمان مناسب برای تعویض روغن
زمانی که خاصیت قلیایی روغن به طور معمول و استانداردی کاهش یابد، باید روغن موتور تعویض گردد، تا از آسیب رسیدن به موتور و ایجاد خسارات سنگین و بعضاً جبران ناپذیر،جلوگیری به عمل آید؛ اما چگونه به این نکته پی ببریم؟
یکی از راه هایی که می توان به میزان عمر باقی مانده روغن و زمان تعویض آن پی برد، مشاهده میزان تشکیل لجن و رسوبات وارنیش (رسوبات براق، سخت و نازک) در مدار یا همان مسیر روغن رسانی موتور است.
پیشنهاد مطالعه: تشخیص روغن موتور اصل از تقلبی
مطالب پیشنهادی
روغن موتور، یک نوع ماده شیمیایی است که برای ارتقا کیفیت عملکرد خودرو، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده مهم، در حال حاضر در انواع مختلفی به بازار عرضه می‌شود.
این روغن به طور مستقیم بر روی کارکرد فرمان خودرو تاثیر می گذارد و چرخاندن و به حرکت درآوردن آن را بسیار آسان و راحت می کند. بنابر این توضیحات می توان گفت انتقال قدرت و روان تر کردن فرمان خودرو از مهم ترین وظایف روغن هیدرولیکی است.
اکثر افرادی که در حوزه طراحی و ساخت خودرو فعالیت می‌کنند، معتقد هستند که طول عمر مفید یک روغن موتور، حدوداً یک سال است و برای این که خودرو کارایی مطلوبی داشته باشد، باید بعد از یک دوره یک ساله روغن موتور آن تعویض شود. اما باید بدانید که این مدت تقریبی است
یکی از مشکلاتی که رانندگان ماشین ها با آن مواجه می شوند، روغن سوزی موتور ماشین است. علت روغن سوزی موتور ماشین می تواند به موارد گوناگونی مرتبط باشد
احتمالا شما هم شنیده اید که روغن موتور در خودرو، نقش قلب تپنده آن را داشته و یک مایع حیاتی برای عملکرد درست خودروست
روغن موتورها هرکدام به روش خاصی تولید شده‌اند و برای تضمین روانکاری هرچه بهتر آن‌ها، نیاز به نوع خاصی از روغن موتور دارند. امروزه چندین مؤسسه مختلف در جهان وجود دارد که استانداردهای روغن موتور را تعیین می‌کنند.
مقدار روغنی که در مخزن روغن موتور ریخته می شود نباید از حد مجاز فراتر رود. اگر خودتان در مخزن روغن ریخته باشید احتمالا راحت تر متوجه می شوید که به حد کافی وارد مخزن شده است یا خیر. پر شدن روغن موتور علائمی دارد که به آن ها خواهیم پرداخت.
آگاهی از اینکه نقطه ریزش یا pour point چیست، برای پالایشگاه‌ها و کارخانجات نفتی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به طور کلی به پایین‌ترین و حداقل دمایی که یک مایع نفتی یا روغنی می‌تواند در شرایط معینی روان و جاری شود، نقطه ریزش می‌گویند.
ضد یخ خودرو ، مایعی است که به عنوان یک حفاظت در برابر سرما و یخ‌زدگی در سیستم خنک کننده موتور خودرو استفاده می‌شود. ضدیخ در فصل‌های سرد سال برای جلوگیری از یخ‌زدگی و خاموشی موتور و سیستم‌های مرتبط با آن مورد استفاده قرار می‌گیرد
%20(1).jpg)
یکی از ضروری ترین و حیاتی ترین روغن های موجود در خودرو، روغن هیدرولیک است. در واقع روغن ها نقش یک نوع روان کننده را ایفا می کنند که از ایجاد اصطکاک میان دیگر قطعات خودرو جلوگیری کرده و طول عمر آن ها را افزایش می دهند.